Stres Nedir?
Genel anlamda “stres” bireyin tehlike algısına gösterdiği bedensel ve ruhsal tepkiler olarak tarif edilir. Stres bir hastalık değildir. Günümüzde stres artık hayatımızın doğal bir parçası haline geldi. ölümler, kazalar, boşanmalar, ayrılıklar, hastalıklar, evlenme, çocuk sahibi olma gibi hayatın akışı sırasında yaşanan durumlar gibi günlük hayatta işlerimizi yetiştirmeye çalışmak, trafikte araba sürmek, iş yerinde iş arkadaşlarımızla yaşanan çatışmalar, aile içi sorunların hepsi birer stres kaynağıdır. Stresin zararlı olduğunu düşünüyoruz ve stressiz bir hayat istiyoruz ancak belli bir düzeyde stres zorluklara karşı dayanıklı olmamızı ve hatta hayatta daha başarılı olmamızı sağlayan bir durumdur.
İyi Stres- Kötü Stres Ayırımı Var mıdır?
Hafif- orta derecede stres düzeyini “iyi stres” olarak adlandırabiliriz. sınava sıkı çalışmak, spor yarışmalarına hazırlanmamızı sağlar. Beyni strese daha dayanıklı yapar. Aniden yoğun yaşanan ya da uzun süreli sürekli yaşanan stres “kötü stres” olarak nitelendirilebilir. Kötü stres beyin hücrelerini olumsuz etkiler ve psikiyatrik hastalıklara yatkınlık artar.
Örneğin üniversite sınavına hazırlanan bir öğrenci hiç stres hissetmese, çalışmak, sınavda iyi bir puan almak için herhangi bir motivasyonu yoksa, çalışırken sınavın sonucuyla ilgili hiç bir kaygısı yoksa çalışmak yerine başka şeyler yapmayı tercih eder. Oysa sınavla ilgili kendisinin, çevresinin beklentileri öğrencide uygun düzeyde bir stress oluşturursa daha iyi çalışabilir. Ancak öğrencinin çevresinden ya da kendisinden dolayı aşırı bir baskı hissederse yoğun stress altında ders çalışma performansı ve sınav performansı düşer.
Kimler Daha Yatkın?
Bazen günlük hayatta başımıza gelenler, başka kişilere göre çok daha yoğun şekilde bizi strese sokabilir. Bu duruma pek çok sebep yol açabilir, örneğin; başımıza gelen durumla ilgili beklentilerimiz çok yüksekse, geçmişte bizi olumsuz etkileyen olaylarla bağlantılıysa beklenenden daha fazla etkilenebiliriz. Kişilik özellikleri de strese verdiğimiz tepkilerde önemlidir.
- Sürekli kaygılı olma
- Hep olumsuz düşünme
- Katı düşünme şekli
- “Ya hep ya hiç” şeklinde düşünme
- Aşırı mükemmelliyetçilik
- Beklentilerin fazla olması
gibi kişilik özellikleri strese bağlı psikiyatrik hastalıkların ortaya çıkmasını kolaylaştırır.
Stresin Etkileri Nelerdir?
Vücudumuz strese çarpıntı, kas gerginliği, baş ağrısı, ishal, baş dönmesi gibi farklı tepkiler verir. Ruhsal olarak da sinirlilik, huzursuzluk, kaygı, keyifsizlik, çökkünlük ve zihinsel olarak da dikkat dağınıklığı, unutkanlık, karasızlık gibi tepkiler ortaya çıkabilir.
Stres yoğun hissedildiğinde;
- Uykusuzluk
- Depresyon
- Kaygı bozuklukları
- Psikosomatik hastalıklar (stresle artan fiziksel hastalıklar)
- Sınav kaygısı
- Tükenmişlik sendromu (eğer işte yaşanan bir strese bağlıysa)
gibi pek çok psikiyatrik hastalığa zemin hazırlamaktadır.
Eğer migren, şeker hastalığı, yüksek tansiyon, egzema, sedef gibi hastalıklarınız varsa stres altındayken hastalık daha kötüleşebilir. Stres altındayken özellikle mide-bağırsak sistemi etkilenir ve ülser, gastrit yada bağırsak alışkanlıklarında değişim gibi belirtiler ortaya çıkabilir.
Stres Altındayken Ne Yapılmamalı?
Stres altındayken aşırı yemek yeme, uzun saatler boyunca tv izleyerek ya da internette uzun süre vakit geçirerek kendimizi rahatlatmaya çalışabiliriz. Bu tür rahatlatma yöntemleri kısa süreli iyi gelebilir ancak aşırı ya da sürekli hale gelirse hem beden hem de ruh sağlığımızı olumsuz etkileyebilir. Ya da ani öfke patlamaları, kolay sinirlenme gibi durumlar nedeniyle sorunlar yaşayabiliriz.
Stres Altındayken Ne Yapmalı?
Stresle sağlıklı baş edebilmek için;
- Fazla miktarda kahve tüketimini azaltmak
- Alkol alımını azaltmak/ bırakmak
- Düzenli uyumaya çalışmak
- Sağlıklı beslenmek
- Spor yapmak,
stresin etkilerine karşı hem zihninizi hem de bedeninizi koruyacaktır.
Ancak hayatınızda yoğun stres yaratan durumlarla baş edemediğinizde psikolojik yardım almak, bu olumsuz durumlara karşı sağlıklı bir şekilde baş edebilmenizi kolaylaştıracaktır. Psikolojik yardım anlamında psikoterapi (konuşarak tedavi yöntemi) ve gerekli durumlarda ilaç tedavisi strese karşı baş etmenizi kolaylaştıracaktır.
